زخم معده و زخم اثنی عشر

زخم اثنی‌عشر و معده که به زخم پپتیک معروف است یک آسیب مخاط اثنی‌عشر و معده است که در پیدایش آن اسید و پپسین معده نقش مهمی دارد. انواع اصلی زخم پپتیک عبارتست از زخم اثنی‌عشر و زخم معده که هر دو بیماری‌های مزمنی هستند که در بیشتر موارد به علت یک میکروب به نام هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شوند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،  هرگاه تعادل بین اسید معده و سد دفاعی مخاط معده برهم می‌خورد، زخم معده ایجاد می‌شود.یکی از مهم‌ترین نشانه‌های.......

ادامه در ادامه مطلب

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،  هرگاه تعادل بین اسید معده و سد دفاعی مخاط معده برهم می‌خورد، زخم معده ایجاد می‌شود.یکی از مهم‌ترین نشانه‌های زخم اثنی‌عشر، درد هنگام گرسنگی است.در زخم اثنی‌عشر، درد هنگام گرسنگی ایجاد می‌شود در حالی که در زخم معده، درد بعد از خوردن غذا پیش می‌آید .

ده درصد افراد جامعه در طول عمر خود حداقل یکبار به به زخم معده یا اثنی عشر مبتلا می شوند. علت زخم اثنی عشر یکی از سه مورد زیر است:
۱) هلیوکوباکتربیلوری
۲) داروهای ضد التهابی غیر استروئید.
۳) استرس
البته در موارد نادر بعلت افزایش ترشح هورمون گاسترین به داخل خون نیز، زخم اثنی عشر بوجود می آید. در حالت طبیعی این هورمون از مخاط معده ترشح شده و وارد خون شده و موجب ترشح اسید معده می شود. بعضی از تومورهای سرطانی لوزوالمعده هورمون گاسترین ترشح می کنند و با این کار سبب ایجاد زخم اثنی عشر می شوند.

میکروب هلیکوباکتر پیلوری علاوه بر ایجاد زخم در پیدایش سرطان و لنفوم معده نیز نقش دارد.

علاوه بر میکروب هیلکوباکتر عوامل دیگری نیز به طور همزمان یا مجزا در پیدایش زخم پپتیک نقش دارند از جمله:

۱٫ استرس و شرایط بحرانی نظیر نارسایی حاد قلب – ریه – کبد و کلیه – عفونت منتشر خون – شوک یا افت بسیار شدید فشارخون – سوختگی – بستری شدن در بخش آی.سی.یو – اعمال جراحی بزرگ… زخم ناشی از استرس معمولا متعدد و سطحی است و منجر به خون ریزی گوارشی می‌شود. با رفع شرایط استرس و بحران، زخم نیز خودبخود ترمیم می‌یابد. این زخم‌ها حالت مزمن و عودکننده ندارند.

۲٫ مسکن‌های ضد التهاب غیر استروئیدی نظیر آسپرین، اینومتاسین، بروفن.

۳٫ یک بیماری بدخیم تولید کننده اسید بسیار در معده به نام بیماری زولینجر – الیسون.

۴٫ مصرف سیگار هم به عنوان زمینه‌ساز ایجاد زخم و هم به عنوان مانع بهبود مناسب زخم و هم به عنوان عامل عودهای مکرر آن شناخته شده است.

۵٫ عوامل ارثی و خانوادگی نیز تا حدی در پیدایش زخم نقش دارد.

۶٫ در یکسری از بیماری‌های مزمن نیز احتمال بیشتر پیدایش زخم مطرح است مانند: نارسایی مزمن ریه، نارسایی مزمن کلیه، نارسایی مزمن کبد، ورم مزمن لوزالمعده، سنگ کلیه.

دانش موجود نشان می‌دهد که نقش اصلی در پیدایش زخم پپتیک به عهده میکروب هلیکوباکتر است و برای اجرای این نقش، اسید و پپسین معده ضروری است. برای پیدایش زخم لازم است تعادل بین عوامل دفاعی و حفاظت کننده از مخاط معده و اثنی‌عشر از یک‌سو و عوامل تخریبی و تهاجمی بهم بخورد.

زخم پپتیک زمانی به‌وجود می‌آید که عوامل دفاعی ضعیف‌تر از عوامل تهاجمی شوند و نتوانند مخاط معده و اثنی‌عشر را در مقابل نفوذ و آسیب عوامل تهاجمی و تخریبی حفظ کنند.

● علائم زخم اثنی عشر چیست؟
از هر پنجاه نفر در جامعه یک نفر زخم اثنی عشر دارد. تعدادی از مبتلایان به زخم اثنی عشر هیچ علامتی ندارند و از بیماری خود بی خبرند و در صد مبتلایان به زخم معده بدون علامت بیشترند.
بیشتر بیماران مبتلا به زخم اثنی عشر از درد و سوزش قسمت بالای شکم (بین ناف و قفسه صدری) رنج می برند. این درد با غذا خوردن بهتر یا بدتر می شود. گاهی احساس پری بالای شکم و نفخ بعد از غذا وجود دارد. گاهی بیمار تهوع دارد. بعضی بیماران مبتلا به زخم اثنی عشر نیمه شب به علت درد سر دل از خواب بیدار می شوند. از روی علائم نمی توان زخم معده را از زخم اثنی عشر تشخیص داد.
زخم معده یا اثنی عشر را چگونه تشخیص می دهند؟
شرح حال بیمار پزشک را مشکوک به زخم می کند و برای اثبات تشخیص بهترین راه اندوسکوپی است. در مواردی که اندوسکوپی در دسترس نباشد یا اینکه بیمار حاضر به اندوسکوپی نیست گرفتن عکس رنگی از معده کمک می کند. با آزمایش خون نمی توان زخم پتپیک را تشخیص داد.
● آیا زخم اثنی عشر قابل معالجه است؟
امروزه زخم اثنی عشر و زخم معده، هر دو درمان پذیرند. برای معالجه ایندو بیماری از داروهای مهار کننده ترشح اسید معده مانند سایمتدین، رانی تیدین، فاموتیدین و یا امپرازول استفاده می کنند. دوره درمان زخم اثنی عشر حدود یک ماه و برای زخم معده این مدت حدود ۵/۱ تا دو ماه است.از آنجائیکه عامل بسیاری از زخمهای اثنی عشر میکروب هلیوکوباکتر پیلوری است، لذا امروزه تجویز آنتی بیوتیکهای مناسب برای از بین بردن این باکتری یکی از ارکان اصلی درمان زخم اثنی عشر و معده است.برای ریشه کن کردن هلیکوباکترپیلوری از معده بیمار معمولا چندین نوع آنتی بیوتیک همراه با قرصهای بیسموت به مدت دو هفته تجویز می شود.
● عوارض زخم اثنی عشر و زخم معده چیست؟
شایعترین عارضه خونریزی است که بصورت مدفوع سیاه قیری (ملنا) همراه یا بدون استفراغ خونی (قهوه ای) رنگ تظاهر می کند. ازعوارض زخم اثنی عشر تنگی دهانه خروجی معده را می توان نام برد.
از عوارض دیگر گستردگی و نفوذ زخم به لوزالمعده است که بصورت تشدید درد و عدم پپاسخ درد با تجویز داروهای معمولی تظاهر می کند.
گاهی زخم معده و اثنی عشر جدار دستگاه گوارش را سوراخ می کند و بیمار ناگهان احساس درد بسیار شدیدی می کند و شکم او صفت می شود. این یک اورژانس جراحی است و در اسرع وقت بیمار باید عمل جراحی شود تا از مرگ نجات یابد.
● در چه مواردی بیمار مبتلا به زخم پپتیک را عمل جراحی می کنند؟
▪ سوراخ شدن زخم
▪ خونریزی شدید و تکرار شونده
▪ تنگی دهانه خروجی معده
در موارد سوراخ شدن زخم پتپیک، اندوسکوپی ممنوع است ولی در موارد دیگر حتما قبل از عمل جراحی اندوسکوپی و آزمایشهای خون از نظر گاسترین ضروری است.
● برای پیشگیری از ابتلا به زخم پتپیک چه باید کرد؟
از مصرف خودسرانه آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی خودداری کنید.
در مواردی که پزشک این داروها را تجویز کرده، حتما آنها را پس از غذا و به اصطلاح با معده پر مصرف کنید.
با رعایت موازین بهداشت خورا کیها و نوشیدنیها احتمال ابتلا به باکتری هلیکوباکترپیلوری کمتر خواهد شد.
زخم اثنی عشر و زخم معده واکسن ندارد و یک بار ابتلا به آنها ایجاد مصونیت نمی کند و لذا یک فرد ممکن است چندین بار در طول زندگی دچار زخم پتپیک شود.
● رژیم غذایی مناسب برای زخم پتپیک چیست؟
رژیم خاصی برای بیماران مبتلا به زخم پتپیک وجود ندارد. همه افراد بهتر است ترشی و فلفل تند مصرف نکنند. مشروبات الکلی برای همه افراد زیان آور است. بیمار مبتلا به زخم پتپیک چنانچه از غذای خاصی احساس ناراحتی کند بهتر است آن ماده غذایی را مصرف نکند. مصرف سالاد و میوه هم بلا مانع است. در گذشته رژیمهای سخت و شیر برای این بیماران توصیه می شد که امروزه این کار مردود است. نوشیدن شیر زیاد ممکن است آسیب کلیوی و سنگ کلیه ایجاد نماید و توصیه نمی شود ولی مصرف شیر به مقدار معمولی اشکال ندارد. سیگار برای همه افراد جامعه زیان آور است و بیماران مبتلا به زخم پتپیک حتما سیگار را ترک کنند.